به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مصطفی ده‌پهلوان که ۲ اسفندماه ۱۴۰۲در پنجمین همایش ملی «میراث‌زبانی » سخن می‌گفت، با اشاره به حضورش در جلسه سازمان نقشه‌برداری که به منظور قوی‌تر عمل کردن در حوزه اطلس‌های میراث‌فرهنگی یا بانک‌های اطلاعاتی برگزار شد، گفت: میراث در خطری داریم که وجوه مختلفی دارد و یکی از آنها میراث زبانی است؛ زبان‌ها و لهجه‌های در خطر که حتما همگان در این جمع این خطر و تهدید را حس و تجربه کرده‌اید مخصوصا با آمدن این چرخه تند انقلاب صنعتی، تکنولوژی و عصر آی‌تی و بحث جهانی شدن که موجب شده بسیاری از لهجه‌ها را تا به امروز از دست بدهیم.
پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه با نگاهی باستان‌شناسانه به تحلیل این موضوع پرداخت و تصریح‌کرد: زبان، گویش و لهجه‌ها به مثابه کدهای ژنتیکی از میراث گذشته هستند. ما وقتی به یک شهر یا روستایی مراجعه می‌کنیم که نام خاصی دارد، پیش خود می‌گوییم این نام حتما یک ریشه، قصه و روایتی دارد که در طول تاریخ بارها تحریف شده و به ما رسیده است. زمانی که استادی از فهلویات سخن می‌گفت فهمیدم لهجه‌هایی که ما از پیش از اسلام تا به امروز داریم تا چه اندازه می‌تواند سرنخ‌های بزرگی از میراث فراموش شده را برای ما احیا کند.
او با تأکید بر این نکته که در کنار موضوعات و برنامه‌های پژوهشی که باید خیلی تخصصی در این حوزه انجام شوند، باید فکری هم به حال این اسناد زبانی و آواهایی که از گذشته به جای مانده کرد و به درستی آنها را حفظ کنیم، افزود: دوستان و همکاران ما در این حوزه خیلی زحمت کشیده‌اند و میراث‌ناملموسی که در این حوزه وجود دارد خیلی ارزشمند است ولی متأسفانه به سرعت برق در حال از دست دادن آنها هستیم.
ده‌پهلوان گفت: در یک پروژه میدانی در حوزه کاریز و قنات فعالیت می‌کردم که متوجه شدم تنها مردان کهنسال بالای ۶۰ سال منطقه در این حوزه اطلاعات دارند و زمانی که به زبان محلی با آنها صحبت می‌شد اطلاعات کاملی را شامل اشعار، ضرب‌المثل، مراسم، آیین‌ها و ... در خصوص محل بازگو می‌کردند. اینها اسناد شفاهی ما هستند و پرسش اینجاست که ما تا چه اندازه توانسته‌ایم اینها را حفظ و مستندنگاری کنیم. باید فکری جدی در این حوزه کنیم و این میراث در خطر را که بخشی از آن همان داشته‌های ذهنی و شفاهی پدران و گذشتگان ما را در بر دارند، بتوانیم تا حد امکان مستندنگاری و ثبت کنیم که قسمتی از آن نیز همان زبان‌های در معرض در خطر هستند.
او در بخشی دیگر از سخنانش به پروژه‌های نجات‌بخشی طرح‌های عمرانی که در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام می‌شود اشاره کرد و گفت: تا چه اندازه در اجرای این قبیل پروژه‌ها نظیر سدسازی که باستان‌شناسان در آنها برای بررسی، شناسایی و کاوش محوطه‌های در معرض تهدید بسیج می‌شوند تا در حد امکان اطلاعات لازم را از دل اینها بیرون بکشند به موضوعات مردم‌شناسی و زبان‌شناسی می‌اندیشیم. به عنوان مثال در پروژه سد خرسان سه که در محدوده آن نزدیک به ۲۰ روستا قرار است جابه‌جا شوند و ۱۲هزار روستایی احتمالا به شهرها مهاجرت کنند و این یعنی یک خطر جدی، تا چه اندازه توانسته‌ایم مدارک و اسناد زبانی این چنین روستا ها را ثبت کنیم آیا پژوهشگران زبان‌شناس و مردم‌شناس ما در این پروژه‌ها حضور داشته‌اند.
رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، اظهارکرد: در این روزها باید قدری جدی‌تر به موضوع میراث‌فرهنگی‌مان بیاندیشیم که حالا ما برنامه‌های مفصلی در این حوزه داریم. گذشتگان هم فعالیت‌های جدی داشته‌اند و امیدواریم بتوانیم با حضور کارشناسان و اعضای هیأت علمی پژوهشگاه، همکاران دانشگاه و پژوهشگران داوطلب فعالیت‌های موثری انجام دهیم.
ده‌پهلوان افزود: اما آنچه ما امروز در حوزه موضوعات زبانی دچار آن هستیم پان‌هایی است که هر از چند گاهی می‌شنویم که در جامعه وجود دارد. در ایران فرهنگی همواره زبان فارسی زمینه‌ای برای ایجاد وحدت ملی بوده است و شاید پیچیدگی تنوع قومی و زبانی این انسجام ملی را در اعصار گذشته قوت بخشیده، باید قدری مراقبت کنیم که زبان‌های محلی و لهجه‌ها و گویش‌های محلی را از دست ندهیم و در کنار حفظ زبان فارسی در حفظ زبان‌ها و گویش‌های محلی بکوشیم.
حفظ زبان‌های قومی و رعایت عدالت زبانی باعث تقویت و استواری زبان فارسی خواهد بود
مژگان اسماعیلی در این همایش بیان کرد: حفظ زبان‌های قومی و رعایت عدالت زبانی نه تنها خطری برای زبان معیار ندارد بلکه باعث تقویت و استواری زبان معیاریعنی زبان فارسی خواهد بود و ترجمه آثار گرانسنگ ادبیات فاخر ایران به زبان‌های مختلف اقوام، موید این سخنان است.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون گفت: پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون در راستای وظایف قانونی محوله به امر شناسایی و مستندسازی میراث‌فرهنگی در حوزه زبان و گویش و آثار تاریخی نوشته دار می‌پردازد. دامنه فعالیت‌های این پژوهشکده حوزه های زبان و گویش رایج آثار تاریخی نوشته دار، اسناد تصویری، نسخ خطی و آرامستان‌های تاریخی است.
او افزود: این همایش که پنجمین همایش ملی به شمار می‌آید با استقبال خوب پژوهشگران و متخصصین رشته‌های مرتبط، دانشگاه‌ها و موسسات علمی و فرهنگی زیادی روبه‌رو شد. دبیرخانه همایش تعداد قابل توجهی چکیده و اصل مقاله دریافت کرد که از آن میان ۲۵ مقاله برای سخنرانی انتخاب شد و مابقی مقالات ان‌شاءالله در سال ۱۴۰۳ به چاپ خواهد رسید.
اسماعیلی اظهار کرد: پرسشی که محققین از عنوان این همایش داشتند، انتخاب واژه میراث زبانی بود که باید اشاره شود مفهوم میراث زبانی و محدوده جغرافیایی و مصادیق آن در پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری متفاوت از مراکز آموزشی و دانشگاهی است. اصطلاح میراث زبانی در راستای اهداف پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری قابل طرح و توجیه است، به این معنا که آنچه بتواند نمود و نمادهای زبانی را در یک اثر مادی متجلی سازد، بدان میراث زبانی اطلاق می‌شود. در این مقوله زبان و ادبیات فارسی تفاوت ماهوی دارد، لذا کتیبه، سکه، مهر، اسناد و آثار موزه‌ای که نمونه و نشانه‌های زبانی را در خود حمل می‌کنند، شایسته معرفی، بررسی پژوهشی و مستندنگاری هستند، بنابراین از این حیث میراث زبانی کاربرد بسیار وسیع‌تر و گسترده‌تری از مقوله ادبی دارد.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون ادامه داد: بنابراین هدف از برگزاری همایش میراث زبانی، پر کردن خلاء فرهنگی این نوع مطالعات و تبادل آخرین دستاوردهای علمی پژوهشگران و محققان رشته‌های مرتبط است. میراث زبانی به عنوان یکی از بخش‌های میراث‌فرهنگی ناملموس از اهمیت زیادی برخوردار است و باید اشاره کرد که میراث زبانی می‌تواند تجلی‌های شفاهی و مکتوب داشته باشد و حیطه آن بسیار وسیع است.
او تصریح کرد: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به منظورتبادل آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی همایش هایی با موضوعات میراث ملی و ناملموس برگزار می‌کند و اعتقاد دارد با ارائه این دستاوردهای علمی که حاصل مطالعات میدانی و بکر است، موجب افزایش اعتبار علمی حوزه‌های مرتب شود
اسماعیلی افزود: ۲۱ فوریه روز مهمی در تقویم یونسکو به شمار می‌آید و روزی است که یونسکو برای حمایت و ترویج زبان‌های محلی و قومی، به عنوان روز جهانی زبان مادری اعلام کرده است. ایران با انواع گونه‌های زبانی، تنوع فرهنگی زیبایی را به‌وجود آورده و اطلسی زیبا و متنوع را شکل داده است. زبان فارسی یک فرهنگ و تمدن اصیل را می‌سازد که پایه هویت ایرانی است. در واقع زبان فارسی یک فرهنگ است و احترام به زبان‌های قومی و محلی و حفظ عدالت زبانی همانطور که در اصل ۱۵ قانون اساسی نیز آمده است، موجب وحدت و انسجام ملی می‌شود. تنوع قومی و زبانی در گستره کشورمان ایران، یکی از مصادیق میراث ناملموس در حوزه میراث‌فرهنگی است.
او اظهار کرد: پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در راستای وظایف حاکمیتی خود که پاسداری و حفظ تنوعات زبانی و گوناگونی فرهنگی است به آن توجه ویژه دارد، بنابراین حفظ زبان‌های قومی و رعایت عدالت زبانی نه تنها خطری برای زبان معیار ندارد، بلکه باعث تقویت و استواری زبان معیار یعنی زبان فارسی خواهد بود. همانگونه که تاکنون زبان‌های اقوام نشان داده‌اند، ترجمه آثار گرانسنگ ادبیات فاخر ایران به زبان‌های مختلف اقوام، موید این سخنان است.
رئیس پژوهشکده زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون گفت: بنابراین پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری طی سال‌ها به جمع‌آوری این گونه‌ها پرداخته و به عنوان طرح مهم ملی تا تکمیل و جمع‌آوری این گونه‌ها تلاش خواهد کرد و امیدواریم با برنامه‌ریزی و کمک دستگاه‌های دیگر به این امر مهم سرعت ببخشیم و اطلس زبانی ملی ایران زودتر به سامان برسد.
انتهای پیام/
نظر شما