میراث آریا: رسوم عزاداری از دیرباز در شهرهای مختلف ایران پابرجا بوده است و هر استانی بسته به باورها و اعتقاداتی که داشته در این مراسم ها شرکت می کند. اگر از نزدیک در این مراسم ها شرکت کرده باشید راحت تر می توانید درباره آن صحبت کنید چراکه تماشای از نزدیک هر کدام از این مراسم ها و آداب و رسوم این مردمان به ویژه برای کودکان جذابیت بسیاری دارد. مردان و زنان در کنار خانواده هایشان به شکل گیری هر چه بهتر و با شکوه تر این مراسم ها کمک می کنند و برخی نیز با توزیع نذری، در این مراسم ها مشارکت می کنند.
در این گزارش بنا داریم درباره آداب و رسوم عزاداری محرم در استان فارس و شهرستان های آن صحبت کنیم.
دسته های سینه زنی؛ لزوم و اساس عزاداری ها
مراسم سینه زنی از شب اول محرم شروع می‌شود. هر دسته هیئت سینه زنی ابتدا در مسجد یا تکیه محل جمع می‌شوند و راه می‌افتند. جلوی دسته ها را بچه ها و کم سالان تشکیل می دادند و بزرگترهای محل پشت سرشان و گروه‌های سینه زن و دسته‌های زنجیر زن در انتهای دسته ها حرکت می‌کنند. معمولا هر دسته سینه زن نوحه خوانی دارد و در میان هر دسته به فاصله هر چند متر علم سیاه، چراغ و علامتی در حرکت است.
سینه زنی قطاری مردم شیراز
از روزهای قبل از شروع ماه محرم مردم این استان به سیاهپوش کرد خیابان ها و تکایا و بیرون آوردن علم و ... مشغول هستند. با شروع این ماه مراسم ها نیز آغاز می شوند. یکی از مراسم های اصلی در هر شهری راه افتادن دسته های سینه زنی است، حال یکی از مراسم هایی که در استان فارس برپا می شود، سینه زنی قطاری است. سینه زنی قطاری شیراز از قیام کربلا تاثیر گرفته است و همچنان در مسجد «بغدادی» شیراز که قدمت ۷۰۰ ساله دارد برگزار می‌شود.
این شیوه از سینه زنی به این شکل است که مردم در همان دسته های عزاداری به صورت حلقه ای در کنار هم می ایستند، حلقه‌های نخست عزاداری را پیر غلامان و حلقه‌های بعدی را افراد جوان‌تر تشکیل می‌دهند. در این روش سینه زنی، سینه زنان ابتدا می‌ایستند، سپس با برداشتن ۲ گام به سینه خود می‌زنند و «حسین» می‌گویند. این شیوه از سینه زنی در لارستان و لار نیز اجرا می‌شود.
نکته جالب درباره عزاداری در استان فارس
شیراز شاید تنها استانی باشد که هر محله از آنجا آداب و رسوم خاص خود را برای عزاداری این ماه دارد. محله‌های قدیم شیراز که از قدیم دسته‌های سینه زنی راه می‌انداختند «محله لب آب، محله بالاکف، محله سردزک، دروازه کازرون، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه اصفهان، محله درب شازده، محله قوام، محله گودعربان، محله میان شاه» و ... هستند.
«عمه کبار» در خرمبید/ لزوم نامگذاری اسم آیین
آئین عمه کبار که هر ساله در شب عاشورا مقابل مسجد جامع منطقه خرمی در شهرستان خرمبید یکی از شهرستان های استان فارس اجرا می‌شود، سابقه‌ای 200 ساله دارد و یکی از آئین‌های ثبت شده استان فارس است.
در این آئین حضرت عباس (ع) که علمدار نهضت حسینی بوده با علم بزرگ نشان داده می‌شود و دیگر اهل بیت با علم‌های کوچکتر و به همین دلیل این آئین را عباس‌خواهی می‌نامند. به افرادی که این آئین را اجرا می‌کنند، عمه کبار خوان می‌گویند. این نام از بیت «عمه کو یارم عباس، ای شهریارم عباس» گرفته شده در واقع در ابتدا «عمه کو یار» بوده است و پس از آن به شکل «عمه کیار» و در نهایت به شکل «عمه کبار» درآمده است. در این آئین که در ردیف هنرهای نمایشی قرار می‌گیرد، مردم با علم‌هایی در دست گرداگرد قدیمی‌ترین علم منطقه در حالی که کمر یکدیگر را گرفتند حلقه می‌زنند و در این حلقه‌ها ترتیب سنی رعایت می‌شود. این حلقه‌ها نباید گسسته شود و همه با عزاداری در مقابل علم بزرگ تعظیم می‌کنند و در واقع این تعظیم نماد احترام دیگر اهل بیت (ع) به حضرت عباس (ع) است که علمدار بزرگ کربلاست.
عمه کبار خوان در کنار علم می‌ایستد و به خواندن اشعاری در مدح و رثای حضرت عباس(ع) و دیگر اهل بیت می‌پردازد و ده‌ها حلقه‌ای که دورتا دور علم شکل گرفته با حرکات دست و پاسخ دادن به خواننده و چرخش به دور علم حرکات زیبایی را ایجاد می‌کنند. زمانی که عمه کبار به شهادت حضرت عباس(ع) می‌رسد و علم بزرگ می‌افتد و دیگر علم‌ها به شکل تعظیم در می‌آیند. در واقع در این حرکت نمادین نشان داده می‌شود که با شهادت حضرت عباس(ع) عمود خیمه قیام امام حسین(ع) به زمین می‌افتد و امام تنها می‌شوند.
چک چکو و چارچو (نخل گردانی) در استهبان
قدمت این آیین به ۲۰۰ سال پیش باز می گردد و بدین گونه است که افرادی به شکل نمادین در سوگ اتفاقاتی که در عصر عاشورا برای امام حسین (ع) و یاران ایشان رخ داد، به صورت دایره ای حلقه می زنند و دو قطعه چوب یا سنگ به دست می گیرند و با نوحه خوان همنوایی می کنند.
معمولا این عزاداری ها با سینه زنی دایره وار آغاز می شود و پس از آن گروهی از جوانان در حالیکه بر سر می زنند، نوحه ای را تکرار می کنند، پس از آن تعدادی از جوانان چهار طرف چارچو را بلند می کنند و وسط میدان می چرخانند و پس از سه بار چرخش، «چارچو» به داخل حسینیه برده می‌شود و مراسم عزاداری ادامه پیدا می‌کند. چارچو اتاقکی است چوبی با کف مستطیل شکل که بدنه آن از شیشه پوشیده شده است. در این مراسم از ابتدای شب دسته های عزادار، زنجیرزن و سینه زن به حسینیه محل چارچوگردانی می روند.چک چکو و چارچوگردانی در امامزاده پیرمراد (ع) این شهرستان برگزار می شود. قدمت این آیین به ۲۰۰ سال پیش باز می گردد.
مراسم عزاداری در روستای تاریخی دوان کازرون
اهالی روستای دوان کازرون نیز هرسال به یاد عاشورای حسینی مراسم ویژه‌ای را برگزار می‌کنند. آن‌ها تمام کوچه‌ها را غبارروبی و محل‌های عزاداری را سیاهپوش می‌کنند. سینه‌زنی از شب هفتم محرم شروع می‌شود و گروه سنج و دمام‌زن در محل تجمع شروع به نواختن سنج و دمام می‌کنند.
محل تجمع عزاداران، میدانی است که وسط آن را سه دایره متحدالمرکز به فاصله چند متر تشکیل می‌دهد. دایره کوچکتر که در مرکز قرارگرفته محل سینه‌زنی کودکان، دایره دوم محل سینه‌زنی جوانان و دایره سوم که بزرگ‌تر است به بزرگان و ریش‌سفیدان اختصاص دارد. در این مراسم یک نفر تک‌خوان اشعار مراثی است و بقیه به او جواب می‌دهند.
شب عاشورا علاوه بر اینکه مردان در میدان سینه‌زنی تجمع می‌کنند، زنان نیز در خانه عهده‌دار مراسم عاشورا در پای گهواره علی اصغر که با پارچه‌های رنگین تزیین شده است به عزاداری مشغول می‌شوند و عده‌ای نیز به پختن آش نذری می‌پردازند.
تعزیه صحرا رود فسا
از دیگر مراسم‌های عزاداری ثبت شده در فهرست ملی کشور می‌توان به اجرای یکی از بزرگ‌ترین تعزیه‌های کشور در صحرا رود شهرستان فسا اشاره کرد. همه ساله تعزیه بزرگ صحرارود با سابقه ۲۵۰ ساله با اجرای حدود ۵۰۰ بازیگر در روستای صحرارود و در زمینی به مساحت حدود ۱۲ هکتار در ششمین روز از ایام محرم برگزار می‌شود. بازیگران این تعزیه در رده سنی ۵ تا ۹۱ سال هستند و شش ماه برای متن تعزیه، تحقیق و مطالعه زمان صرف می‌شود و دو ماه هم کار تمرین و برنامه ریزی شکل می‌گیرد.
برافراشتن خیمه در زرقان
مردم زرقان قبل از شروع ماه محرم و در روز ۲۷ ذی‌الحجه در حسینیه های این شهر با برافراشتن چادرهای بزرگ به پیشواز محرم می‌روند. این مراسم در سه حسینیه قدیمی شهر زرقان در محلات امام سجاد، ولی عصر(عج) و حیدر برگزار می‌شود. مردم زرقان پس از خواندن نماز صبح به صورت دسته جمعی و با همراهی روحانیون شهر به سمت حسینیه محله امام سجاد می‌روند و یکی از اهالی بر بام حسینیه رفته و ساز و کرنای عزا را می‌نوازد. پس از برگزاری این مراسم یک غذای مخصوص به نام شله در حسینیه‌ها پخت و در میان عزادارن توزیع می‌شود.
مراسم پرچم در فورگ داراب
در این مراسم سنتی و آیینی مردم شهر دوبرجی بخش فورگ بر اساس رسم دیرینه بیرق عزا را با چاووشی خوانی و نوحه‌سرایی روی پشت‌بام مهدیه شهر نصب کرده و به استقبال ماه محرم می‌روند که به آن مراسم پرچم می گویند.
چاووش خوانی در سوریان بوانات
چاووش خوانی، یکی از آیین های سنتی و قدیمی است که اول محرم در سوریان بوانات برگزار می شود، این آیین از سوی چاوش خوانان و پیر غلامان سه مسجد امام حسین (ع)، مسجد صاحب الزمان (عج) و مسجد جامع برگزار می شود و در آن دسته های عزاداری به طرف حسینیه امام صادق (ع) حرکت می کنند و در بین راه به گروهی از چاوش خوانان و همراهان که به عنوان سفیران محرم هستند، می رسند. سپس با چاوشی خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سر در منازل و مغازه ها، خبر از شروع ماه محرم و عزای حسینی می دهند.
چاووش خوانان و هیئت‌های عزاداری با برافراشتن ۵ بیرق بزرگ که یکی از آن‌ها به نشانه قیام امام حسین(ع) به رنگ سرخ و چهار بیرق دیگر به رنگ مشکی به نشانه عزای حسینی است، این مراسم مذهبی را اجرا می‌کنند.
انتهای پیام/
نظر شما