به گزارش میراث‌آریا، سد دربند در نزدیکی شهر آشخانه از جمله سدهایی است که به‌منظور ساخت و بهره‌برداری بر روی رودخانه دربند یا رود سملقان در دستور کار شرکت آب منطقه‌ای استان خراسان شمالی قرار گرفته است.

براساس بررسی محدوده مخزن سد توسط محمد تقی عطایی، محمدجواد جعفری و علی هژبری، شماری محوطه از جمله تپه شاه آباد/شاه توقه، تپه شبانور، تپه‌های تره‌کمان شرقی و غربی و هم‌چنین تپه سنگچیل تحت تأثیر فعالیت‌های سد سازی قرار خواهند گرفت و از این‌رو انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در این مکان‌ها در مهرماه ۱۴۰۳ آغاز شده است.

براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در فاز نخست، سه تیم تخصصی از باستان‌شناسان ایرانی برای کاوش در تپه‌های شبانور، سنگچیل و شاه‌توقه به ترتیب به سرپرستی محسن دانا، آزیتا میرزایی و علی هژبری با مجوز صادره از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و با حمایت پژوهکشده باستان‌شناسی به محل ساخت سد اعزام و فعالیت میدانی خود را تحت مدیریت علی اکبر وحدتی آغاز کرده‌اند.

هدف از این کاوش‌ها مطالعه ماهیت بقایای باستانی، شناسایی و معرفی فرهنگ مادی و روابط فرهنگی این مکان‌های باستانی در ادوار مختلف و شناخت توالی استقرار است.

سجاد علی‌بیگی رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی در این‌باره گفت: در تپه شبانور که توسط گروهی از باستان‌شناسان و پژوهشگران به سرپرستی محسن دانا کاوش می‌شود، بقایای معماری از سه دوره مختلف شناسایی شده که دربرگیرنده بخش‌هایی از یک بنای مدور خشتی در راس تپه است که در میان آن یک خمره سفالی شکسته نیز آشکار شده است. در زیر این بقایا، آثاری از دیوارهای سنگی و چینه‌ای کهن‌تر شناسایی و در لایه قدیمی‌تر بقایای سازه‌های معماری سنگی با ملات گل آشکار شده که سطح درونی آنها با پوشش گچ اندود شده است. این بقایا به دوره مفرغ تعلق دارد و با توجه به دانش اندک ما از نظر شناخت بقایای معماری این دوره در منطقه اهمیت دارد.

رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به کاوش در تپه سنگ چیل گفت: در کاوش محوطه سنگ چیل که به سرپرستی آزیتا میرزایی انجام می‌شود، بقایای معماری مهمی آشکار شده که شباهت جالبی با بقایای کاوش شده در لایه قدیم‌تر تپه شبانور دارد. در اینجا نیز بقایای معماری سنگی آشکار شده که تمام سطوح درونی آن با استفاده از گچ به خوبی اندود شده است. در حاشیه این ساختار، بقایای یک ساختار کنده شده در دل زمین شناسایی شد که کاربری آن به دقت مشخص نشده و نیازمند مطالعه بیشتر است. بقایای معماری آشکار شده به استناد یافته‌های باستان‌شناسی نظیر قطعات سفال مربوط به دوره مفرغ است. کاوش‌های این محوطه اطلاعات تازه و مهمی در رابطه با این دوره در اختیار قرار داده و تداوم کاوش‌ها در این محوطه می‌تواند چشم‌انداز تازه‌ای در رابطه با هزاره سوم پ.م در منطقه پیش رو قرار دهد.

او با اشاره به کاوش در تپه شاه توقه افزود، کاوش‌ها در تپه شاه توقه (شاه آباد) نیز به شکل یک ترانشه لایه‌نگاری طولانی آغاز و ادامه یافته است و در کنار آن هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی علی هژبری توانسته است برای شناخت وضعیت محوطه ۳ گمانه کوچک‌تر نیز در بخش‌های مختلف تپه حفر کند. کشف بقایا معماری خشتی، پی‌های سنگی و بقایای تدفینی بخشی از دستاوردهای به دست آمده از این محوطه است که نشان از وجود آثار دوره اسلامی، ساسانی، اشکانی و دوره‌های قدیمی‌تر در این محوطه است. کارکرد محوطه در حال حاضر مشخص نیست و ادامه کاوش‌ها می تواند پرتویی بر این مساله بیفکند، اما مشخص است که در جدیدترین دوره از سطح این برجستگی به عنوان گورستان دورۀ اسلامی استفاده شده است.

علی‌بیگی در این زمینه خاطرنشان کرد: کاوش در این محوطه‌ها نیازمند تداوم است و در فصول آتی نیز کاوش‌ها در هر سه محوطه ادامه خواهد داشت و از آنجا که مطالعه دقیق و متناسب با وسعت و اهمیت محوطه‌ها یکی از سیاست‌های پژوهشکده باستان‌شناسی است، کاوش در این محوطه‌ها حداقل سه فصل دیگر نیز تداوم خواهد داشت تا اطلاعات بسنده‌ای از این مکان‌های تاریخی استخراج شود.

رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به برگزاری نشستی با مدیرکل و همکاران اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان خراسان شمالی و همچنین مدیرعامل آب منطقه‌ای استان خراسان شمالی در محل کارگاه سد دربند، اظهار کرد: با توجه به تکالیف قانونی و همچنین درک درست مدیر عامل آب منطقه‌ای استان خراسان شمالی از اهمیت شناخت، مطالعه و حفاظت از میراث‌فرهنگی، ضروری است پژوهش‌های مرتبط با میراث‌فرهنگی به خوبی و پیش از هرگونه آسیب رسیدن به مواریت فرهنگی، در این محدوده به انجام برسد.

او با اشاره به همکاری نزدیک اداره کل میراث فرهنگی استان و آب منطقه‌ای استان خراسان شمالی با پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، اظهار امیدواری کرد که ادامه کاوش‌ها از اوایل اردیبهشت ۱۴۰۴ از سر گرفته شود.

در این بازدید علی سرداری معاون پژوهشکده باستان‌شناسی و علی‌اکبر وحدتی مدیر پروژه مطالعات باستان‌شناسی سد دربند نیز حضور داشتند و در خصوص جنبه‌های مختلف پروژه به بحث و تبادل نظر با سرپرستان کاوش محوطه‌های پیش گفته پرداختند.

انتهای پیام/