عزیز مصطفایی، دکتری مردم شناسی و کارشناس میراث فرهنگی ناملموس استان کرمانشاه در یادداشتی نوشت: یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آیین‌های برگزارشده درمنطقه جهانی هورامان/ اورامانات، آیین‌های باران‌خواهی است که به‌ویژه در فصول خشک سال، زمانی که بارش‌های پاییزی دیر یا کم‌باران است، برگزار می‌شوند. 

این آیین‌ها در زمانی که بارش‌های پاییزی به‌طور طبیعی تأخیر داشته باشند، به‌منظور جلب برکت و طلب باران از خداوند برگزار می‌شود و مردم در این منطقه بر این باورند که این بارش‌ها برای تأمین منابع آبی کشاورزی، به‌ویژه برای محصولات مهمی چون درختان انار و محصولات زراعی، ضروری است.

آیین‌های باران‌خواهی در اورامانات شامل چهار آیین اصلی به‌نام‌های "هَولی باران"، "بوکه بارانه"، "کیل و بَردان" و "پَلان" است که هریک از این آیین‌ها ویژگی‌ها و نمادهای خاص خود را دارند و نشان‌دهنده ارتباط عمیق مردم این منطقه با طبیعت و باورهای مذهبی‌شان هستند. این آیین‌ها علاوه بر اهمیت مذهبی، جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی ویژه‌ای نیز دارند که از نسل‌های گذشته به‌طور مستمر در میان مردم این منطقه حفظ شده‌اند.

آیین "بوکه بارانه" از جمله آیین‌های شناخته‌شده و محبوب در اورامانات است که در آن گروهی از دخترکان ۱۰ تا ۱۲ ساله به شکل دسته‌جمعی عروسک‌هایی را در دست دارند و در کوچه‌ها با خواندن اشعار خاصی از خداوند برای باران طلب می‌کنند. این آیین به‌طور ویژه از جنبه مذهبی و اجتماعی مهم است، زیرا دختران در این مراسم با اشعار خود از خداوند درخواست می‌کنند که باران ببارد و این بارش‌ها نه تنها برای کشاورزی بلکه برای رفاه فقیران و مستمندان نیز مفید باشد. این آیین قدیمی که احتمالاً ریشه در باورهای پیشین چون میترائیسم دارد، نشان‌دهنده اهمیت نمادین زنان به‌عنوان نماد زایش و باروری در تاریخ فرهنگی منطقه است.

آیین‌های "پلان" و "کیل و بردان" نیز در قالب بازی‌های بومی و محلی به‌ویژه میان کودکان و حتی بزرگسالان برگزار می‌شوند. در آیین "کیل و بردان"، گروهی از مردم سنگ‌هایی را به شکل عمودی عَلم می­کنند و با سنگ دیگری آن‌ها را هدف قرار می‌دهند. 

این برخورد سنگ‌ها به‌نوعی نماد برخورد سنگ‌های چخماق برای تولید جرقه و رعد و برق است که به‌عنوان یک نماد از تحریک ابرها برای باریدن باران تلقی می‌شود. این آیین، علاوه بر جنبه اجتماعی، به‌طور مستقیم به باورهای مردم در رابطه با تأثیرات طبیعی و آسمانی بر زندگی روزمره آنان اشاره دارد و نشان‌دهنده نگرش خاص مردم اورامانات به‌عنوان یک جامعه کشاورزی به تغییرات جوی است.

در نهایت، یکی از آیین‌های مهم و مذهبی در این منطقه، آیین "نماز باران" است که در آن مردم با شرکت در نماز جمعی از خداوند درخواست باران می‌کنند. این آیین نه تنها جنبه دینی و مذهبی دارد بلکه به‌دلیل عرفان عمیقی که در اورامانات رواج دارد، مردم از عرفای بزرگ منطقه نیز درخواست می‌کنند تا نماز باران را برگزار کنند. 

این ویژگی خاص اورامانات، یعنی ترکیب عرفان و دین در این آیین‌ها، نشان‌دهنده بُعد معنوی و فرهنگی این منطقه است که از گذشته تا امروز پابرجا بوده و همچنان بخشی از هویت اجتماعی و میراث فرهنگی آن محسوب می‌شود.

منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات با ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو، اکنون به‌عنوان یک مرکز فرهنگی و مذهبی باستانی شناخته می‌شود که آیین‌های باران‌خواهی و دیگر آداب و رسوم آن، نه تنها به‌عنوان میراث فرهنگی، بلکه به‌عنوان یک نماد از پیوند عمیق انسان با طبیعت و باورهای مذهبی‌اش اهمیت دارند. 

این منطقه با داشتن این آیین‌های خاص، نقش بسزایی در حفظ و گسترش فرهنگ و سنت‌های قدیمی ایرانی ایفا کرده و در تداوم این سنت‌ها برای نسل‌های آینده اهمیت ویژه‌ای دارد.

انتهای پیام/