این باغ زیبا و یگانه در نوع خود در دامنه رشته کوه‌های البرز به عنوان یکی از جذاب‌ترین باغ‌های غیرکویری ایران در سال ۲۰۱۱ میلادی به میراث جهانی پیوست.
باغ ایرانی به باغ‌هایی گفته می‌شود که بر پایه معماری بنا شده‌اند و عناصر تشکیل دهنده آن شامل ساختار هندسی، آب، درختان و کوشک میانی است. ساخت این باغ‌ها بیشتر در فلات ایران و مناطق پیرامونی آن رواج داشته است.
در ادبیات ایران به باغ ایرانی، باغ‌سرا، گلستان، پردیس یا فردوس، بوستان یا بستان گفته می‌شده است. پژوهشگران، باغ پاسارگاد را که به دستور کوروش هخامنشی حدود ۲۵۰۰ سال پیش ساخته شده بود اساس طراحی باغ‌های ایرانی می‌دانند. در تصور ایرانیان باستان، باغ نمادی از بهشت بود و چهار که عددی مقدس و نشانگر چهار پدیده آسمان، آب، زمین و گیاه است، بارها در طراحی باغ به‌کار رفته است.
در سال ۱۳۹۰ خورشیدی از میان بیش از 200 باغ ایرانی، ۹ باغ تاریخی پاسارگاد مرودشت، ارم، چهلستون اصفهان، فین کاشان، عباس‌آباد بهشهر، شاهزاده ماهان کرمان، دولت‌آباد یزد، پهلوان‌پور مهریز و اکبریه بیرجند در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
به‌دستور شاه عباس و به دست معماران ایرانی عصر صفوی
حالا که به گل‌گشت در میراث جهانی باغ عباس‌آباد بهشهر در ۹ کیلومتری جنوب شرقی بهشهر و دامان جنگل‌های هیرکانی دعوت شده‌اید، خوب است بدانید بنابر روایت روایان تاریخ، بهشهر محل تولد مادر شاه عباس بود و همین امر باعث تعلق خاطر این شاه صفوی به بهشهر شده بود. این باغ بی‌بدیل در سال ۱۰۲۱ هجری قمری به دستور شاه عباس کبیر و به دست هنرمندان و معماران ایرانی عصر صفوی ساخته شد.
مدیر پایگاه تاریخی عباس‌آباد بهشهر می‌گوید: «عباس‌آباد یکی از آثار منحصر‌به‌فرد تاریخی و به‌نوعی بزرگ‌ترین باغ تاریخی ایران است که نمونه تعالی‌یافته باغ ایرانی به شمار می‌رود. عباس‌آباد در عین رعایت اصول باغ‌سازی ایرانی که منجر به شباهت‌های بسیار آن با دیگر باغ‌های ایرانی شده، دارای ابداعات متعددی است که موجب تمایز آن از سایر باغ‌ها می‌شود.»
مصطفی شریفی که دانشجوی دکتری باستان‌شناسی است چشم‌انداز دل‌نواز، دریاچه زیبا و چشمه عمارت میان آن را جزو شاخصه‌های اصلی این باغ که آن را به یکی از برترین جاذبه‌های گردشگری ایران و مازندران مبدل کرده، اشاره می‌کند و می‌گوید: «وسعت بسیار مجموعه توأم با پراکندگی چشمگیر آثار تاریخی در پهنه ۴۲۰ هکتاری (عرصه مصوب جهانی) و نوآوری‌های معمارانه‌ای که در مجموعه میراث جهانی باغ عباس‌آباد دیده می‌شود ذهن هر بیننده و شنونده‌ای را به خود معطوف می‌کند.»
بزرگ‌ترین باغ تاریخی ایران شامل باغ مرکزی، گلباغ، باغ شمالی، حمام، دو برج آجری فشارشکن آب، مسیر آبرسانی، جاده‌های سنگفرش، آسیاب، مراکز صنعتی، سد و چشمه عمارت میان دریاچه است. با پایان حکومت صفویه این باغ پرشکوه رو به فراموشی می‌رود و آهسته در دل جنگل مدفون می‌شود. تا اینکه حدود ۲۰ سال پیش باستان‌شناسان با انجام کاوش‌های باستان‌شناسی بقایای این باغ بی‌همتا را از دل خاک بیرون می‌آورند.
شریفی با بیان اینکه اکنون این مجموعه به صورت مداوم توسط پایگاه میراث جهانی باغ عباس‌آباد حفاظت و مرمت می‌شود، می‌گوید: «در سال ۱۳۵۳ دکتر سرفراز کاوش‌هایی به منظور شناسایی آثار دوره صفوی در باغ عباس‌آباد انجام داد که پس از آن نزدیک به ۲۰ فصل کاوش باستان‌شناسی توسط وحید امیری، محمد جعفر نیکخواه، عبدالوهاب موسوی‌نسب، مصطفی شریفی و مهدی عابدینی عراقی انجام شده است. به نوعی سیمای امروزی این باغ مدیون کلنگ باستان‌شناسان بوده که پرده از نقاب آن گشوده‌اند.»
جزیره‌ای سرسبز
اولین چیزی که در بازدید از باغ عباس‌آباد چشم شما را به تعجب وا می‌دارد ساختمان چهارطاقی است که در وسط دریاچه قرار گرفته و سقف آن مثل جزیره‌ای از دل آب بیرون زده است. جنس این بنای تاریخی از سفال و چوب است و رشد انواع گیاهان و درختچه‌ها روی سقف سفالی باعث شده تا به شکل یک جزیره سرسبز به نظر برسد.
تصور اینکه این بنای تاریخی وسط دریاچه مربوط به دوره صفویه و شاه عباس اول است و تا الان یعنی بیش از چهار قرن در برابر رطوبت دریاچه طاقت آورده هر بیننده‌ای را به تفکر وا می‌دارد. زمانی که سد در حال آبگیری و سطح آب دریاچه بالاست ما چیزی جز سقف این چهارطاقی نمی‌بینیم؛ اما ارتفاع این چهارطاقی در کمال ناباوری ۱۸ متر است.
مدیر پایگاه تاریخی عباس‌آباد بهشهر با بیان اینکه ۲۶ مورد از مکان‌های تاریخی-فرهنگی و طبیعی ایران در میراث جهانی به ثبت رسیده‌اند، ادامه می‌دهد: «این فهرست شامل ۲۴ اثر میراث فرهنگی و ۲ اثر میراث طبیعی است.»
میراث جهانی نام پیمان‌نامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر سال ۱۹۷۲ به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن، حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص است. بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوط، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکان‌های میراث جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو، مکان‌هایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر هستند.
مرمت و محافظت بی‌وقفه از این اثر جهانی
سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران با تاکید بر حفظ و نگهداری به نحوه احسنت از آثار تاریخی خاصه آثار ثبت‌شده به‌عنوان میراث جهانی می‌گوید: «همکاران ما در این باغ تاریخی همواره مساعی خود را برای مرمت و محافظت از این اثر بی‌بدیل به کار می‌برند، اگر چه انتظار ما برای حراست از باغ عباس‌آباد بیش از این است.»
مهدی ایزدی با بیان اینکه ما در این راه و وظیفه خطیر خواستار هواداری و مراقبت شهروندان و گردشگران از این اثر جهانی هستیم، ادامه می‌دهد: «جزییاتی از باغ و آثار تاریخی آن در گذر از پیچ وخم‌های تاریخ تخریب شده‌اند اما دریاچه عباس‌آباد بهشهر و بخش‌های زیبایی از معماری باشکوه آن پابرجا و تماشایی است.»
او بر اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی درباره دیده‌بانی و مراقبت گردشگران و اهالی منطقه از باغ ارجمند و پرشکوه عباس‌آباد تاکید می‌کند و می‌گوید: «درصدد هستیم تا با همکاری بیشتر و تنگاتنگ با حوزه‌های علمی و دانشگاهی مازندران و ایران، همچنان پاسدار این اثر جهانی باشیم و از تخریب آن پیشگیری کنیم.»
بهشهر، دُردانه شهرهای دوره صفوی
این روزها جزو بهترین زمان‌هاست برای سفر به بهشهر. در روزهای تابستان بازتاب نور خورشید و درختان سرسبز در آب دریاچه، تماشای طبیعت، قدم زدن و عکاسی از مناظر مختلف می‌تواند خاطرات فراموش نشدنی را برایتان رقم بزند.
برای رسیدن به این باغ باید به شرق استان مازندران و شهر بهشهر بروید. این شهر که دردانه شهرهای دوره صفوی به شمار می‌رفت علاوه بر باغ و دریاچه عباس‌آباد، آلبوم بی‌مثالی از دیدنی‌های تاریخی و طبیعی دارد؛ شبه‌جزیره و پناهگاه حیات‌وحش میانکاله، محوطه تاریخی گوهرتپه، قبرستان سفیدچاه، کاخ صفی‌آباد، چشمه عمارت، چشمه پلنگ خیل، روستای یخ‌کش، آبشار سنگ‌نو و…، از جمله دیدنی‌های بهشهر دلربا هستند.
* گزارش: زهرا اسلامی، روابط‌عمومی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران
انتهای پیام/
