در این ایام مراسم مختلفی به یاد واقعه عاشورا برگزار می‌شود که می‌توان به مراسم سینه‌زنی حیدر حیدر، قاتل آو، دسته عزاداری عرب، خیمه‌سوزان و… اشاره کرد.
مراسم سینه‌زنی حیدر حیدر
مراسم سینه‌زنی «حیدر حیدر» با هدف جمع کردن مردم برای حضور در برنامه دسته‌جات عزاداری در شهر سرخه از گذشته در تمام تکایا و هیات‌های مذهبی برگزار می‌شد و امروزه نیز در حال اجرا است. در این مراسم تیر چادر عزای امام حسین و یا بیرق در وسط قرار داده می‌شود و مردم به دور آن حلقه زده و به عزاداری و سینه‌زنی مشغول می‌شوند.
ابتدا این مراسم با ذکر یا حسین (سه مرتبه) شروع می‌شود. در این مراسم یک نفر به عنوان میاندار ذکرهای حسن، علی، حیدر، عباس را با صدای بلند فریاد زده و افرادی که به دور بیرق دور می‌زنند در جواب میاندار این ذکرها را تکرار می‌کنند. در این بخش سینه‌زنی به‌صورت تک‌ضرب انجام می‌شود. سپس با گفتن کلمه حسین توسط میاندار سینه‌زنی به صورت سه ضرب انجام می‌شود و سینه‌زنان به بیرق نزدیک می‌شوند. در این مراسم یک پا به جلو و یک پا به عقب می‌رود و هم‌زمان نیز باید پا چپ از زمین بلند شود. این مراسم از ششم تا دهم محرم در بیشتر تکایا و هیات‌ها در شهر سرخه برگزار می‌شود.
مراسم قاتل آو
بر طبق آیینی کهن در شهر سرخه همه‌ساله از غروب روز تاسوعای (نهم محرم) تا غروب روز عاشورا (دهم محرم) به مدت ۲۴ ساعت آب همه زمین‌های کشاورزی در شهر سرخه به یاد تشنگی اصحاب کربلا آزاد شده و به سوی شهر روانه می‌شود. این آب که به قاتل آو یعنی آب قتل معروف است در سطح شهر، جوی‌ها و نهرها رها شده و به نوعی ابراز همدردی کشاورزان شهر با اصحاب کربلا است.
دسته عزاداری عرب
دسته عزاداری عرب نیز به عنوان یکی از آیین‌های محرمی ویژه شهر سرخه در روزهای نهم محرم (تاسوعای حسینی) و دهم محرم (عاشورای حسینی) برگزار می‌شود. در این ۲ روز افرادی با لباس عرب در قالب دسته سینه‌زنی به طرف قتلگاه یا آیین خیمه‌سوزان در شهر سرخه می‌روند. بر اساس مستندات موجود دسته عزاداری عرب با اشعار مخصوص، لباس منحصر به فرد با سینه‌زنی چندین دهه پیش در سرخه آغاز شده و کماکان ادامه دارد. دسته عزاداری عرب در روز تاسوعا توسط هیات قمر بنی‌هاشم (تکیه آقا علی چال) و در روز عاشورا توسط هیات اباعبدالله الحسین (تکیه پشت خندق) برگزار می‌شود. پوشش دسته عرب به نحوی است که با بستن شالی به سر و پوشیدن پارچه‌ای نازک به صورت و یک عبای عربی به طوری که شناخته نشوند اقدام به سینه‌زنی می‌کنند.
دسته عرب نمادی از عرب‌های قوم بنی اسد هستند که وقتی وارد صحرای کربلا می‌شوند و جنازه‌های بی‌سر و متعدد شهدا دشت کربلا را می‌بینند بر سر و صورت خود می‌زنند و با فریاد و دلواپسی به این طرف و آن طرف می‌دوند و برای آن‌ها نوحه خوانی می‌کنند.
در حال حاضر خیمه‌سوزان روز نهم محرم (تاسوعا) بر اساس حمله و آغاز درگیری در صحرای کربلا انجام می‌شود و خیمه‌سوزان روز دهم محرم (عاشورا) بر اساس غارت و اسارت خاندان امام حسین انجام می‌شود.
مراسم عزاداری زانو زدن
در روستای لاسجرد نیز مراسم عزاداری محرم با شکوه خاصی برگزار می‌شود. از آغاز ماه محرم تا شانزدهم یعنی هفتم امام حسین (ع) تمامی عزاداری‌ها در دو وعده ناهار و شام با غذای نذری برگزار می‌شود. در روز تاسوعا و عاشورا مقدار پخت غذای نذری بیشتر از روزهای دیگر است. روضه‌خوانی، قرائت زیارت عاشورا، سینه‌زنی، زنجیرزنی، تعزیه‌خوانی و… از برنامه‌های این ایام است. لازم به ذکر است مراسم زنجیرزنی روستای لاسجرد از روز ششم محرم در دو نوبت صبح و شب برگزار می‌شود. مسیر حرکت دسته زنجیرزنی به‌صورت رفت‌وبرگشت از تکیه روستا تا گلزار شهدا (امامزادگان سیدرضا و سید علی‌اکبر) است.
یکی از مراسم‌هایی که از دیرباز در آیین عزاداری سالار شهیدان در لاسجرد مرسوم بوده، زانو زدن (زُنِه بِکوتِنائون) است. مراسم زانو زدن (زُنِه بِکوتِنائون) به این صورت است که همان‌طور که عزاداران حسینی در حال حرکت و با زنجیر بر دوش خود می‌نوازند بدون اینکه کوچک‌ترین خللی در حالت زنجیرزنی آن‌ها به وجود آید با صدای یا ابوالفضل میاندار دسته زنجیرزنی همه باهم زانو زده و همچنان زنجیر بر دوش خود می‌نوازند و دوباره با گفتن یا علی میاندار برمی‌خیزند. دلیل برپای این مراسم نیز به خاطر مقام و ادب حضرت عباس (ع) نسب به مولای خود امام حسین (ع) است و مربوط به هنگامی است که حضرت عباس (ع) برای کسب اجازه و رفتن به میدان جنگ نزد امام حسین (ع) آمد. این آیین سنتی با تلاش پژوهشگر روستای لاسجرد عباسعلی حیدریان در تاریخ ۲۲/۰۲/۱۳۹۱ به شماره ۶۴۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مراسم رحلت پیامبر اکرم (ص) و امام حسن مجتبی (ع) همه‌ساله در روز بیست و هشتم صفر مصادف با چهل و هشتم محرم با حضور خیل جمعیت مردم عزادار روستای لاسجرد، شهر سرخه و روستاهای اطراف در جوار امامزاده امیر مصیب لاسجرد برگزار می‌شود. همه‌ساله در این روز مردم در منطقه گیوه جنب امامزاده امیر مصیب گرد هم آمده و به سوگ می‌نشینند. در این روز طبق روال گذشتگان ابتدا به زیارت امامزاده مصیب که در بالای تپه‌ای نسبتاً مرتفع قرا دارد رفته و بعد از خواندن زیارت حضرت رسول و شرکت در مراسم تعزیه‌خوانی بعد از نماز ظهر و عصر دسته زنجیرزنی آماده عزاداری می‌شود. در این مراسم دسته عزاداری به سمت امامزاده مصیب حرکت کرده و بعد از طی مسافتی در بالای تپه و مجاور امامزاده به عزاداری مشغول شده و بعد از دور زدن در اطراف امامزاده به نشان احترام آیین زانو زدن را نیز اجرا می‌کنند. سپس بر سفره اطعام آقا امام حسین (ع) از مردم عزادار پذیرایی می‌شود.
امامزاده مصیب در ۶ کیلومتری شمال غرب روستای لاسجرد در میان کوه‌های جنوبی البرز قرار دارد و جاده دسترسی به آن خاکی است. با این وجود هرساله تعداد زیادی از خانواده‌ها برای عزاداری، زیارت، ادای نذورات، مشاهده تعزیه و دسته‌های عزاداری در منطقه پیرامونی این مکان مقدس در روز چهل و هشتم محرم حضور می‌یابند.
آیین سنتی خیمه‌سوزان
نخل تکیه امام حسین (ع) یا همان تکیه بیرون دژ در حسینیه شهدا در آیین نخل گردانی روز عاشورا درحالی‌که مردم به سر و سینه خود می‌زنند، اوج ارادت مردم سرخه به سالار شهیدان است. همچنین در روز تاسوعا و عاشورا مراسم آتش زدن خیمه‌ها به یاد سوختن خیمه‌های اباعبدالله الحسین (ع) و خاندان و اصحابش هر بیننده‌ای را متأثر خواهد کرد. از میان هیات‌ها و دسته‌های عزاداری به‌صورت زنجیرزنی و سینه‌زنی که از نظم خاصی برخوردار است «دسته عرب» و «دسته حسن چو» بیشتر جلب توجه می‌کند چرا که به شکل متفاوت و با ابزار خاصی انجام می‌گیرد. گفتنی است در این ایام، مردم نذورات خود را توزیع می‌کنند که ازجمله اطعام مردم در مساجد و تکایا به شکل گسترده‌ای مشهود است. مراسم تعزیه که در حقیقت نمایش مذهبی و اصیل ایرانی است در تکایا برگزار می‌شود و در آن مصیبت‌های جان‌سوز خاندان پیامبر اکرم (ص) به شکل نوحه، روضه‌خوانی، شبیه‌سازی همراه با آوای دهل، سرنا، شیپور، سنج، نی و طبل به نمایش درمی‌آید. در ایام تاسوعا و عاشورا در میان دسته‌های عزاداری همچون بیشتر نقاط ایران نشانه‌هایی چون نخل، علم، علامت، پرچم، سقا، چلچراغ و… مشاهده می‌شود. پس از انجام عزاداری روز عاشورا و برپایی نماز ظهر، عزاداران در تکایا، مساجد و خانه‌ها بر سر سفره اهل‌بیت (ع) با طعام نذری پذیرایی می‌شوند. پخت غذای نذری و تقسیم آن بین اهالی هر محله از دیگر آداب این ایام است.
همچنین در شهر سرخه مراسم دسته سوگواری غروب روز سیزدهم که اصطلاحاً سوم امام نام دارد نیز از گذشته برگزار می‌شود. در غروب این روز جماعتی در قالب قوم بنی‌اسد به نشانه دفن نمادین، اجساد شهدای کربلا را در حال حمل بیل و سنگ در قالب دسته عزاداری تشییع می‌کنند. در گذشته یک هفته قبل از محرم کودکان درحالی‌که علم امام حسین را در دست داشتند یا حسین‌گویان به خانه تک تک اهالی محل رفته و از صاحب‌خانه‌ها نخ، سوزن، پارچه و پول می‌گرفتند. با وسایل جمع‌آوری‌شده چادر دوخته و باقی‌مانده پول‌ها را خرج ایام محرم در تکیه خود می‌کردند. اهالی محل و هیات امناهای تکایا و حسینه‌ها نیز چند روز مانده به محرم چادر بزرگی را روی حسینیه و تکایا می‌پوشانند که این کار به معنی برپایی خیمه‌گاه امام حسین (ع) است.
در ایام قدیم همه‌روزه ۶ مجلس عزاداری در ۶ تکیه شهر به‌طور منظم به‌صورت زیر برگزار می‌شده است، بعد از اذان صبح تکیه کالان، حدود ساعت ۱۰ صبح تکیه پشت خندق، حدود ساعت ۱۵ بعدازظهر تکیه آقا علی حوض، غروب آفتاب تکیه بیرون دژ، بعد از نماز مغرب و عشاء تکیه حضرت علی‌اصغر (ع)، انتهای شب تکیه آقا علی چال.
طبق سنت‌های دیرین مردم سرخه روز ششم محرم هیات قمر بنی‌هاشم، هفتم محرم هیات ابوالفضل العباس، هشتم محرم هیات سیدالشهدا، نهم محرم (تاسوعای حسینی) هیات قمر بنی‌هاشم و دهم محرم (عاشورای حسینی) هیات ابوالفضل العباس به عنوان میزبان و شروع‌کننده دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی می‌باشند.
از دیگر مراسم‌هایی که به‌صورت ویژه و خاص در روزهای تاسوعا و عاشورا در سرخه برگزار می‌شود مراسم خیمه‌سوزان (برپا کردن خیمه‌های کاروان امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه‌ها و حرکت کاروان اسرا به‌صورت نمادین هم‌زمان با حرکت کاروان اسرای صحرای کربلا) است که با حضور جمع کثیری از مردم سرخه، سمنان و روستاهای اطراف برگزار می‌شود. تمامی هیات‌های مذهبی شهر سرخه در روز تاسوعا و عاشورا در محلی که خیمه‌های نمادین اباعبدالله الحسین (ع) برپا شده به‌صورت متمرکز حضور یافته و با تشکیل دایره‌هایی موازی و بانظم بسیار خاص به سینه‌زنی و زنجیرزنی پرداخته و با تعزیه‌خوانی و حضور سینه‌زنان عرب، خیمه‌های واقعه عاشورا را به‌صورت نمادین آتش زده (با ممتد شدن صدای طبل وسنج خیمه‌ها آتش زده می‌شود) و با پرواز کبوتران بر بالای خیمه‌های سوخته، احساسی پر از غم و شوری وصف‌ناشدنی در عزاداری سرور شهیدان امام حسین (ع) در میان مردم ایجاد می‌شود.
در حال حاضر خیمه‌سوزان روز نهم محرم (بانی خیمه‌سوزان روز تاسوعا هیات قمر بنی‌هاشم یا تکیه آقا علی چال) بر اساس حمله و آغاز درگیری در صحرای کربلا صورت می‌پذیرد و خیمه‌سوزان روز دهم محرم (بانی خیمه‌سوزان روز عاشورا هیات ابوالفضل العباس یا تکیه پشت خندق) بر اساس غارت و اسارت خاندان امام حسین انجام می‌گیرد.
* گزارش از حسین کوکبی، پژوهشگر مواریث تاریخی، طبیعی و معنوی میراث‌فرهنگی، گردشگری، صنایع‌دستی سرخه
انتهای پیام/
