بر خلاف گذشته که در تحلیل و بررسی عوامل دوام و توسعه جوامع بیشتر مباحث اقتصادی، سیاسی و جهان‌بینی‌های مادی مد نظر بود، امروزه حوزه فرهنگ در نزد اهل فضل و دانش سلسله‌جنبان ترقی و پیشرفت است. حضرت حکیم ابوالقاسم فردوسی، که رضوان خدا بر او باد، فرهنگ را زیب و زینت انسان برمی‌شمرد و در این باره چنین لب به سخن می‌گشاید:
که فرهنگ آرایش جان بود/سخن گفتن از گوهر آسان بود
گهر بی هنر خوار و زار است و سست/به فرهنگ باشد روان تندرست
در روزگاری که بحران هویت بسیاری از جوامع را با چالش مواجه کرده و تاریخ و بنیان‌های فرهنگی مخدوش شده و شکافی عمیق بین نسل‌ها به وجود آمده، حفظ ارزش‌های فرهنگی مهم و سرنوشت‌ساز است. در عصر جهانی شدن و یکپارچگی جهانی که با تسلط فرهنگ‌هایی که پایه و اساس اقتصادی و تکنولوژی قوی دارند همراه است، متاسفانه هویت و اصالت‌های فرهنگی برخی از ملت‌های دارای بنیه اقتصادی ضعیف تا حدی زیادی درهم شکسته شده است.
مطالعه الگوهای جغرافیای جهانی چنین می‌نماید که در فرآیند جهانی شدن برخی از زبان‌ها و لهجه‌ها (معمولا برخاسته از جوامعی با تکنولوژی برتر) مورد توجه قرار گرفته در حالی که سایر زبان‌ها به دلیل استفاده نکردن و کاربرد نداشتن به بوته فراموشی سپرده شده و گاهی مورد تمسخر قرار می‌گیرند.
بررسی وضعیت زبانی مهاجران شهری و روستایی در سطوح ملی و بین‌المللی خود گواهی بر این مدعاست. با این اوضاع تلاش برای حفظ ارزش‌های زبانی و فرهنگی که بنیان همگرایی و پیوند جوامع را شکل می‌دهد، صواب است. ادبیات و زبان سرشار از داشته‌های فرهنگی بوده و آینه‌ای است که می‌توان چیستی و کیستی یک ملت را در آن جست. به قول خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی:
آینه سکندر جامِ می است بنگر/تا بر تو عرضه دارد احوال ِ مُلک دارا
گردشگری ادبی که شکلی از گردشگری و برخاسته از جاذبه‌های وابسته به حوزه زبان و ادبیات بوده به این دلیل که با سیر و پژوهش ریشه‌های فرهنگی در لابه‌لای متون و اماکن ادبی همراه است و با تامل و تفکر انجام می‌شود را باید فرهنگی‌ترین نوع گردشگری نامید. در این شاخه از گردشگری، توجه به ادبیات، به ویژه ادبیات سنتی و محلی که حس نوستالژیک را بر می‌انگیزد، علاقه‌مندان و طرفداران زیادی دارد.
خطه خراسان به واسطه پرورش و بالندگی ستارگان پرفروغی چون فردوسی بزرگ، خیام، عطار، بیهقی، اخوان ثالث، ملک‌الشعرای بهار و... در دامان پر مهر خود سرزمینی پرآوازه و «کاخی بلند» در سپهر علم و ادب ایران است که از «گردش روزگار و باد و باران نیابد گزند».
نفوذ معنوی کلام ادبای بزرگ این دیار کهن در جای جای سرزمین پهناور ایران مشهود و آوازه شهرت آنان مرزها را نیز در نوردیده است. زبان و گویش محلی خراسان زمین نیز که از تاریخی کهن برخوردار است به‌ویژه وقتی به صورت شعر و نظم خوانش و تلفظ می‌شوند، جذابیتی دوچندان دارد.
امروزه که بخشی زیادی از گردشگری برپایه تنوع و تکثر و استفاده و بهره‌گیری از خرده‌فرهنگ‌ها انجام می‌شود و گردشگران شاخص‌های فرهنگی و هنری اصیل را مورد توجه قرار می‌دهند، شعر محلی می‌تواند از جذاب‌ترین بخش‌های گردشگری باشد، چراکه این سخن موزون در ذات و اساس خود آداب و رسوم، سرگذشت‌ها، خرده‌فرهنگ‌ها، افسانه‌ها و...یک قوم و ملت را به تصویر می‌کشد.
شهرستان تربت حیدریه که در دل خراسان رضوی قرار دارد، از فعال‌ترین مناطق در حوزه شعر محلی کشور به‌شمار می‌رود که بسیاری از اشعار محلی آن توسط علاقه‌مندان به شعر و ادب زمزمه می‌شود. این خطه تاکنون شاعران محلی‌سرای بزرگی را پرورانده که از شاخص‌ترین آن‌ها می‌توان به مرحوم استاد محمد قهرمان اشاره کرد.
او که از غزل‌سرایان نامی سبک هندی بود، زبان بومی تربت حیدریه را به خوبی می‌دانست و بسیاری از اشعارش که به زبان محلی سروده شده‌اند، در ردیف اول شعر بومی و محلی قرار دارند. آقایان رضا رفیع، محمد و اسفندیار جوانشیری، مرحوم تهرانچی و ... از دیگر شاعران محلی سرای خطه تربت حیدریه هستند.
یکی از منظومه‌های سترگ شعر محلی کشور، منظومه «سمندر خان» است که توسط شاعر نازک‌اندیش تربتی «استاد علی‌اکبر عباسی فهندر» سروده شده است. این مجموعه شعر محلی، در دل خود حافظ بسیاری از خرده‌فرهنگ‌ها، ضرب‌المثل‌های گویشی و لغات محلی و روستایی و... است که با سرشت و فرهنگ خراسانیان همسو و هماهنگ است. از این رو سال‌هاست که با استقبال از این رو سال‌هاست که با استقبال گسترده اهالی خراسان و علاقه‌مندان سایر نقاط قرار گرفته است.
از این رو تربت حیدریه دارای ظرفیت قابل تاملی در حوزه گردشگری ادبی است که باید مورد توجه قرار گرفته و به فعلیت درآید. از آنجا که خوشبختانه این شهرستان دارای تعداد درخوری اقامتگاه بوم‌گردی و اماکن گردشگری و سیاحتی است، می‌تواند ضمن بهره‌گیری بیشتر و بهتر از شعر محلی تربتی، با حفظ میراث زبان و لهجه، جاذبه‌ای دیگر بر جذابیت‌های فرهنگی و گردشگری خود افزوده و در توسعه گردشگری ادبی هم‌چنان پیشتازی کند.
انتهای پیام/
