به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار عضو هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران ۱۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در این پنل به تشریح «جایگاه بندرباستانی سیراف در خلیج‌فارس در مبادلات فرهنگی ایران و چین از اواخر دوران ساسانی تا صدر اسلام» پرداخت و با اشاره به اهمیت خلیج‌فارس و محوطه‌­های و کانون­های استقراری کناره­‌های آن از دوران پیش از تاریخ تا عصر حاضر در شناخت فرهنگ و تمدن ایران­‌زمین، بندرباستانی سیراف را مهم­ترین بندرایرانی در خلیج‌فارس برشمرد که از طریق بازرگانی دریایی و با کمک دریانوردان پارسی نقشی کلیدی در توسعه فرهنگ، ادبیات، هنر، دین و اندیشه ایرانی به جهان باستان داشته است.

او با بیان این مطلب که این موضوع هم از طریق متون و اسناد نوشتاری مورخان ایرانی و چینی و هم از طریق یافته‌­های باستان­‌شناسی حاصل از کاوش­های باستان‌شناسی و بناهای یادمانی برجای مانده قابل پی­گیری است به برخی از مطالعات آزمایشگاهی انجام شده بر روی مواد فرهنگی که نشان می­‌دهد این مواد مربوط به مراکز و معادن ایرانی است اشاره کرد. بدست آمدن سکه­‌های چینی در سیراف، سفال­های سلادن و ظروف مرتبط با آنها و برخی یافته­‌های دیگر از یک سو و از سوی دیگر وجود آثار دریانوردان پارسی در سواحل جنوبی چین نظیر ظرف نقره­ای با کتیبه مربوط به دوره اشکانی، سفال با لعاب فیروز­ه‌ای سبزآبی، سکه­‌های ساسانی و اسلامی که در برخی از معابد و گورمعبدهای چینی بدست آمده به همراه سنگ قبرهای متعدد با القاب و کنیه‌­های منتسب به شهرهای مختلف ایران از جمله سیراف، مساجد و آرامگاه­­ها و بناهای مذهبی دیگر همگی نشان از وجود مبادلات اقتصادی و فرهنگی میان دو تمدن بزرگ و کهن دنیا یعنی ایران و چین دارد که در این بین بندرسیراف و تولیدات صادر شده از طریق آن به چین نقشی پررنگ در این مبادلات داشته است.

رییس هیات مدیره انجمن علمی باستان‌شناسی ایران ضمن توجه به سایر یافته­‌های باستان‌شناسی ایرانی که از طریق خلیج‌فارس به شرق دور، اقیانوس هند، سواحل افریقا و دیگر نقاط جهان صادر می‌شده است، به محموله­‌های ایرانی کشتی‌های غرق شده کاوش شده توسط گروه ‌های اروپایی و چینی از جمله کشتی بلینگتون در تنگ سیاه اندونزی و کشتی سورینام که در تایلند کاوش شده و نیز به نتایج ریشه‌یابی قیر استفاده شده در سفال‌های نوک اژدری شکل محوطه بندرمانتایی سریلانکا و دیگر بنادر دنیا اشاره کرد که نتایج آن توسط محققان فرانسوی و انگلیسی به شکل مقاله نشان از کاربردِ قیر چشمه‌های قیر شمال خوزستان، لرستان و استان فارس در ایران در این یافته­‌های ارزشمند ایرانی داشت.

این باستان‌شناس، با اشاره به کشف سفال­های لعابدار سبزآبی در ژاپن و کتیبه­ چوبی کشف شده اخیر که نشان از وجود یک معلم ایرانی در این کشور داشته و نیز تاثیر هنر ساسانی در بافته­‌های نارا، انجام مطالعات مشترک فرهنگی با کشورهای یاد شده را در شناخت تاثیر و نفوذ فرهنگی ایران در اقصی نقاط جهان حائز اهمیت دانست.

سیامک سرلک نیز در این پنل به ارائه‌اش با موضوع «دژ نخل ابراهیمی: راهبرد نظامی اشکانیان در تسلط و نظارت بر خلیج‌فارس» پرداخت و گفت: در بررسی‌های محوطه نخل ابراهیمی شهرستان میناب که از دو بخش استقراری و گورستانی تشکیل است ساختار پلانی آشکار شد که می‌تواند بقایای یک دژ باشد.

این باستان‌شناس افزود: درضلع شرقی و غربی این دژ، دو خوی که در حال حاضر خشک شده و به فاصله ۵۰۰ متری آن نیز یکی از شعب رودخانه میناب واقع شده است. یعنی در دوره اشکانی از لحاظ استراتژیک محل این دژ طوری انتخاب شده که از عوارض طبیعی در تکمیل سیستم دفاعی خوب استفاده کنند.

خشتهای این دژ به گونه‌ای منحصر بفرد، منظم و با ترتیب در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند که نشان می‌دهد سیستمی که این فضا را مدیریت کرده و برای ساخت آن هزینه و نیروهایی را گسیل کرده سیستمی حکومتی بوده است.

اودر ادامه دژ نخل ابراهیمی را یک شاهکار معماری خشتی دانست که در آن فضاها در امتداد هم با تزئینات خاص (نیم ستونها) ساخته شده‌اند و به تشریح انواع تدفین‌ها و یافته‌های این محوطه پرداخت.

حسین توفیقیان عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، دیگر سخنران این نشست نیز به تشریح موضوع «مطالعات باستان‌شناسی زیرآب در خلیج فارس» پرداخت و در تعریف میراث‌فرهنگی زیر آب گفت: میراث‌فرهنگی زیر آب عبارتند از تمام نشانه‌های زندگی بشری که دارای مشخصه فرهنگی، تاریخی یا باستان‌شناسی و برای دوره‌ای خاص یا همیشه حداقل صد سال تمامی یا بخشی از آنها در زیر آب وجود داشته باشد.

او در ادامه با اشاره به کنوانسیون حفاظت از میراث‌فرهنگی زیر آب یونسکو ۲۰۰۱ اظهارکرد: اصول اصلی این کنوانسیون به شرح زیر است؛ دست نخورده باقی گذاردن آثار، رعایت اصول حفاظت قانونی از محوطه‌های باستان‌شناسی، نظارت سازمانی و تخصصی جهت جلوگیری از فرآیند تخریب آثار به جای مانده، انجام اقدامات لازم برای حفاظت از محوطه‌ها، گزارش و مستندسازی کشفیات، پذیرش و پیروی از کنوانسیون سال ۲۰۰۱ یونسکو و حفاظت از میراث‌فرهنگی زیرآب برای نسل های آینده.

این باستان‌شناس در بخشی دیگر از سخنانش با اشاره به تاریخچه باستان‌شناسی زیر آب در ایران و دنیا به معرفی برخی از پروژه‌های صورت گرفته در این حوزه نظیرباستان‌شناسی زیر آب بندر ریگ، باستان‌شناسی زیر آب سواحل شبه جزیره بوشهر، باستان‌شناسی زیرآب بند میزان شوشتر، کشتی تاریخی سیراف، سواحل قلعه‌های پرتغالی‌های هرمزگان، خلیج گرگان و دیوار تمیشه، کشتی قاجاری امیرآباد لاهیجان، کشتی نکاء در سواحل دریای خزر، کشتی قروق در ساحل تالش، کشتی چمخاله سواحل رودسر، کشتی تاریخی انبارسر، آستانه اشرفیه گیلان و ... اشاره کرد.

انتهای پیام/