هومن یاوری، کارشناس ارشد مدیریت کشاورزی در یادداشتی نوشت: از گذشته تا کنون، جنگل و درختان، یک ماده گران‌بها در زندگی بشر به شمار می‌روند و به مرور زمان و با پیشرفت علوم و دانش بشری مشخص شده‌است که تولید چوب فقط یکی از ارزش‌ها و نقش‌های فرعی قابل تصور از جنگل‌هاست و با توجه به ارزش و توانمندی‌های این عرصه‌، حفظ جنگل‌ها برای تداوم حضور جوامع بشری و دیگر موجودات زنده در سطح کره زمین، امری حیاتی است.

یکی از مهمترین اصول فعالیت در بخش صنعت، مطالعه چگونگی تهیه و تأمین مواد اولیه مورد نیاز است. تغییر سیاست‌های دولت در بخش محیط زیست، منتهی به کاهش برداشت از جنگل‌های شمال کشور شده است و اجرای طرح‌های توسعه، نصب و راه‌اندازی کارخانجات جدید و افزایش ظرفیت در بخش چوب و کاغذ کشور در دهه‌های اخیر، این صنایع را با بحران شدید کمبود مواد اولیه و در نتیجه، گرانی بیش از حد قیمت چوب مواجه کرده‌است.

در طول زمان افزایش جمعیت کشور باعث افزایش نیاز به چوب و فرآورده‌های مربوط شده و در ادامه کمبود پوشش‌ها و قسمت‌های جنگلی و بهره‌برداری بی‌رویه از آن‌ها، باعث نابودی این منابع مهم شده و استفاده از جنگل‌های طبیعی و منابع آب و خاک را با مشکلات جدی مواجه کرده‌است؛ به همین دلیل برای تامین چوب مورد نیاز جامعه، جنگل‌کاری در زمین‌های جنگلی تخریب شده، با گونه‌هایی که رشد سریعی دارند یکی از بهترین روش‌ها است.

 نیاز فزاینده به چوب و کاهش موجودی منابع چوبی، سبب ایجاد و تشدید تمایل جدید به انجام جنگل‌کاری با گونه‌های سریع‌الرشد شده است و با توجه به نقش مهم تولیدات گیاهی از جمله چوب در تأمین نیازهای امروز جامعه، زراعت چوب به‌عنوان یک هدف مورد توجه قرار گرفته و برای عملی شدن این هدف، ایجاد ساختارهای لازم به منظور توسعه زراعت به‌عنوان یک ضرورت تجلی یافت که با توجه به افزایش تقاضا برای چوب و در نتیجه کاهش فرآورده‌های چوبی قابل دسترس، توجه به کاشت درخت با مدت بهره‌برداری کوتاه از ضروریات شد.

با بررسی و مقایسه مشخصات انواع درختان و نقش آن در زندگی بشر، از جمله درخت صنوبر، مشخص شد که این درخت از جمله گونه‌های با رشد سریع است که امروزه به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد و وسعت صنعت چوب، اهمیت و ارزش بسیاری پیدا کرده است. صنوبر درختی سریع الرشد است که نسبت به سایر گونه‌های خزان‌کننده بیوماس(منبع تجدیدپذیر انرژی) بیشتری تولید می‌کند، این درخت همراه با محصولات کشاورزی به عنوان یک منبع قابل توجه درآمد در برخی از کشورهای درحال توسعه مطرح است، در جنوب هند صنوبرها به صورت تلفیقی با گندم، سویا و سایر محصولات کاشت می‌شوند و از نظر اقتصادی بازدهی بیشتری نسبت به کشت تک محصول دارند.

امکان کشت در شرایط اقلیمی متفاوت، عدم نیاز به آبیاری، مقاوم بودن در زمین‌های کم بازده و قسمت‌های سیل‌گیر حاشیه رودخانه‌ها، کاشت درخت به حالت‌های مختلف(توده‌ای، ردیفی، بادشکن)، دوره بهره‌برداری کوتاه مدت در مقایسه با درختان جنگلی، سهولت تکثیر و بازگشت سریع‌تر سرمایه‌گذاری، از ویژگی‌های منحصر به فرد این گونه سریع‌الرشد است؛ همچنین کاربرد فراوان و گسترده در صنایع پیشرفته چوبی، ساختمان‌سازی، ابزار و ادوات کشاورزی، جعبه‌سازی، نردبان‌سازی، کبریت‌سازی، قالب بتن‌ریزی، صنایع‌دستی، مصارف روستایی و سنتی، استفاده برگ‌ها در تغذیه دام، کاشت محصولات زراعی(کاشت تلفیقی) به همراه صنوبر، بادشکن اطراف مزارع، ایجاد فضای سبز از دیگر قابلیلت‌های این گونه به شمار می‌رود.

کشت صنوبر از نظر زیست‌محیطی فوایدی به همراه دارد، بدین صورت که استعمال کودها و موادشیمیایی را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهند و همانند نواری سپر مانند، جلوی هدررفت موادغذایی از نزدیک جویبارها، رودخانه‌ها و زمین‌های مرطوب را می‌گیرد و فرسایش آبی و بادی نیز در دوره رشد آن‌ها کمتر از گیاهان یک‌ساله است؛ علاوه بر این به مرور زمان باعث افزایش محل سکونت پرنده‌ها و پستانداران کوچک و در نتیجه تنوع زیست‌ محیطی می‌شود.

صنوبرها علاوه بر اینکه فرصت تازه‌ای برای تنوع‌بخشی به درآمد و تولیدات اراضی کشاورزی هستند اما به عنوان محصولی جدید، خطرات و چالش‌های جدیدی در قیاس با کشاورزی سنتی به همراه دارند و قبل از اقدام به کشت باید نسبت به انطباق عملیات کشاورزی و پتانسیل بازار منطقه مورد نظر، بررسی‌های لازم انجام پذیرد.

صنوبر به عنوان یک منبع درآمد در مناطق مختلفی از جمله منطقه غرب استان گیلان بویژه روستاهای شهرستان صومعه‌سرا کشت می‌شود و این منطقه شاخص‌ترین مکان توسعه کاشت صنوبر به‌شمار می‌رود. در بخش نهالکاری و توسعه کاشت صنوبر در سطح کلان، هیچگونه سازماندهی و تشکیلات مناسبی وجود ندارد، از این رو، وجود سازمان یا تشکیلات منظمی از نظر ساختاری برای توسعه نهالکاری صنوبر برای رسیدن به اهداف عالیه کشور در زمینه خودکفایی و عدم نیاز به واردات چوب، حائز اهمیت است.

با توجه به تنگناها و مشکلات موجود در کاشت، اقدامات عملی از طریق آموزش و حمایت‌ لازم جهت افزایش تولید در واحد سطح و افزایش سطح زیر کشت، ارائه تسهیلات بانکی درازمدت در قالب تبصره‌های دولتی با کارمزد پایین، حمایت از کشاورزان صنوبرکار با تضمین خرید دولتی این محصول، تشویق و سوق دادن کشاورزان صنوبرکار برای تشکیل شرکت‌های تعاونی به منظور حمایت‌های مالی و در دسترس قرار دادن امکانات لازم برای توسعه کاشت صنوبر، ایجاد و احداث نهالستان‌های تولیدی با همکاری و حمایت بخش خصوصی برای تولید نهال‌های استاندارد پرمحصول و گواهی شده در قطب‌های صنوبرکاری، ایجاد زمینه‌های مناسب برای ارتباطات چند سویه صنوبرکاران، صاحبان صنایع، مصرف‌کنندگان و خریداران چوب، همراهی و همکاری فنی تخصصی با صنوبرکاران در کلیه مراحل، حمایت همه جانبه اعتباری توسط نهاده‌های دولتی و صاحبان صنایع بزرگ مرتبط با مواد سلولزی از دستگاه‌های پژوهشی برای گسترش تحقیقات کاربردی در گیاهان سریع الرشد و زراعت چوب صنوبر، به منظور حمایت از کشاورزان و در نهایت افزایش کاشت صنوبر حائز اهمیت است.

انتهای پیام/