سجاد نظری، کارشناس میراث‌فرهنگی در یادداشتی نوشت: کشور ایران با فرهنگ کهن خود از این امر مستثنی نبوده و امروزه شاهد ساخت و تولید ابزارها دست ساخته‌هایی هستیم که ریشه در گذشته های دور دارد، یکی از این ابزارها که امروزه هم تولید می‌شود و کاربردهای متنوعی دارد چیت یا چیغ است، گذشته از زیبایی و ظرافت موجود در چیت استمرار ساخت آن تا به امروز به صورت سنتی و از مواد اولیه‌ای که تا کنون تغییر یا جایگزین نداشته حاکی از اهمیت و کاربردهای مختلف آن دارد، به طوری که امروزه حتی شاهد تولید انبوه آن نیز در بعضی جاها می باشیم.

چیت برای پوشش دیواره سیاه چادر عشایر استفاده شده و از نی که به صورت خودرو در محل زندگی عشایر می‌روید و از موی بز ساخته می‌شود، چیت از ورود گرما، سرما، باد، باران و خاک به درون چادر پیشگیری می‌کند، از آنجا که نی‌ها توخالی هستند عایق حرارتی محسوب می‌شوند، هنگام باران نیز به دلیل بالا رفتن رطوبت هوا نی‌ها منبسط می‌شوند و به هم می‌چسبند به این ترتیب در برابر ورود آب به داخل مقاومت می‌کنند همچنین موی بز به دلیل داشتن لایه چربی مانع نفوذ آب می‌شود.

مراحل مختلف تهیه و تولید چیت: چیت یکی از دست‌بافته‌های عشایری است که هم به صورت جداگانه کاربرد دارد و هم جهت حصار و حائل در اطراف سیاه چادر زده می‌شود و علاوه بر آن به منظور پارتیشن در فضای داخل سیاه چادر بکار می رود.

بهترین نوع این دست‌بافته به صورت الوان ( تپک ) با نقش مایه‌های اصیل و سنتی دربعضی عشایرهای استان بافته می‌شود، بعلت زیبایی که از نظر ترکیب‌بندی رنگ و کیفیت بافت دارد به عنوان سردر نمایشگاه صنایع‌دستی کشور نصب شده است.

منابع و محل های استخراج و تهیه موارد: نوع مواد مصرفی نی، موی بز، پشم گوسفند است که در کنار رودخانه و آب‌های روان برخی مناطق آبخیز استان ایلام یافت می‌شود که با استفاده از داس آنها را قطع و جمع‌آوری می کنند موی بز و پشم گوسفند نیز از آنجا که زندگی مردم عشایر مبتنی بر گله‌داری است به سهولت یافت می‌شود.

چگونگی فراهم کردن و حمل و نقل مواد از منابع به محل کار: با ابزار ساده دستی مثل اره و یا یک تیغه تیز مثل داس نی‌ها بریده می‌شوند و معمولا به وسیله چهارپایان و یا در صورت امکان با وسایل نقلیه به محل بافت منتقل می‌شوند، که اکثرا کارگاه‌ها در خانه بوده و به همین علت اعضای خانواده به شیوه همیاری با همدیگر همکاری می‌کنند و در مورد سایر مواد اولیه نظیر موی بز و پشم گوسفند نیز به شیوه برینه کردن در اصطلاح عامیانه مردم ایلام که همان چیدن پشم و موی بز است که بیشتر عشایر و روستاییان این کار را انجام می‌دهند.

فرآوری و آماده سازی مواد اولیه: در مورد نی که یکی از مواد اولیه مورد مصرف است پس از برش از نی‌زار و انتقال به محل کارمی گذارند تا خشک شود و پس از آن بنا به نوع کاربرد چیت نی‌ها را برش می‌دهند مثلا اگر برای جایی به کار رود که استحکام بیشتری لازم داشته باشد نی‌ها را به صورت سالم به کار می‌برند ضمن آنکه بسته به نوع کاربرد و ارتفاع چیت و به تبع آن اندازه نی‌ها را تعیین می‌کنند و اگر چیت‌ها بیشتر جنبه تزئینی و یا مورد کاربرد در کوچروی داشته باشد جهت حمل و نقل آسان نی سبک در نظر گرفته می‌شود، معمولا نی‌ها را از طول به دو نیم تقسیم می‌کنند و این عمل نصف کردن نی‌ها با ابزارهایی تیزی مانند چاقو انجام می‌شود تا نی ترک نبرد.

در مورد فرآوری و آماده سازی سایر مواد اولیه مورد مصرف در چیت‌بافی نظیر موی بز و پشم گوسفند نیز توسط عشایر و روستاییان این کار انجام می‌شود که اگر چیت مورد نظر بیشتر جنبه کاربردی داشته باشد از موی بز و پشم گوسفند استفاده می‌شود که در هردو ماده اولیه مورد مصرف روش چیدن تقریبا یکی است و موی بز که پس از چیدن در اتصال نی‌ها بکار می‌رود و در مورد فرآوری پشم مورد استفاده نیز پس از برینه کردن (چیدن پوست گوسفند) مراحل رنگ‌رزی انجام می‌شود.

پس از تهیه الیاف پشمی کار رنگ‌رزی آنان آغاز می‌شود که در واقع رنگ‌رزی عملی است که طی آن ماده رنگی در شرایط معینی از درجه حرارت و زمان بر الیاف و یا کالای منسوج از نوع معینی اثر می‌گذارد و آن را رنگ می‌کند و برای ایجاد شرایط لازم برای تحقق رنگ‌رزی خوب و عملی توجه به نکات زیر لازم است:

نوع الیاف، انتخاب رنگ، شرایط رنگرزی

مثلا در نوع الیاف لازم است از الیاف طبیعی مثلا پشم استفاده شود که جزء الیاف حیوانی است و در انتخاب رنگ هم قابلیت های نظیر قابلیت جذب آن خوب باشد، قابلیت یکنواخت شوندگی داشته باشد،دارای دوام و ثبات لازم باشد نیز مدنظر است.

همچنین لازم است برای شرایط رنگرزی موارد زیر رعایت شود:

کلاف‌های پشمی به شدت تکان داده شود و در صورت لزوم شسته شود کلاف پشمی در هر صورت باید آبخور شود باید از خلوص نخ و کلافی که رنگ‌رزی می‌شود با استفاده از روش‌های شناسایی آنها اطمینان حاصل شود.

از آنجایی که در رنگ‌رزی طبیعی مواد ناخالص چه به صورت ناخالصی‌های طبیعی و یا در مواردی نظیر شن و سنگ وجود دارد رنگ باید در ابتدا در آب حل شود و ضایعات آن جدا شود، رنگ حتی‌الامکان باید در آب حل شود و قبل از حل شدن بصورت ساییده شده و پودر شده استفاده شود، پاتیل رنگ‌رزی باید لعابدار و یا ضد زنگ باشد که در نهایت با وجود شرایط فوق‌الذکر مواد اولیه از جمله نی، موی بز و در مواردی که چیت‌های رنگی مدنظر باشد از پشم گوسفندان که با رنگ‌رزی سنتی به رنگ‌های موردنظر درآمده باشد کار بافت چیت آغاز می‌شود.

انتهای پیام/