قدمت ۱۵۰ساله نان لوله

با توجه به مصاحبه با سالمندان و بزرگان قدمت شیرینی نان لوله به بیش از ۱۵۰ سال می‌رسد و هنوز هم مورد استقبال مردم است و در خانه‌های بیرجندی تهیه و مصرف می‌شود. این فن و دانش به شماره ۲۴۸۶ در سال 1400 در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است. 

نان لوله شیرینی اصیل مردم بیرجند

نان لوله یکی از شیرینی‌های اصیل مردم بیرجند است که توسط بانوان بیرجند پخته و ساخته می‌شود. این شیرینی بسیار لذیذ و خوشمزه از مواد اولیه آرد، تخم‌مرغ، شکر و همچنین برای عطر و مزه آن از گلاب، هل ساییده و زعفران استفاده می‌شود. 

قالبی دارد از جنس چدن با دسته‌های بلند، البته امروز گاهی با نیکل هم درست می‌کنند که سبک‌تر باشد. قالب را روی چراغ یا گاز می‌گذارند و از مایع تهیه شده داخل قالب می‌ریزند و بعد از پخت نان را همان‌طور که داغ است به شکل لوله می‌پیچند و چون به شکل لوله درست می‌شود برای همان نامش را هم نان لوله گذاشته‌اند. 

پیشینه قالب نان لوله

این شیرینی از قدمت طولانی برخوردار بوده است و البته طبق مصاحبه که با بزرگان و سالمندان بیرجندی صورت گرفته است قالب این شیرینی در دوران خاندان علم از روسیه وارد شده است. اولین نفراتی که این شیرینی را در بیرجند درست می‌کردند سکینه خانم بوده که حتی به خانه افراد می‌رفته و این شیرینی را تهیه می‌کرده است. 

در مصاحبه با خانواده مقرنسی، آنان گفتند: «خانم فضه مقرنسی قالب را توسط برادرشان از شوروی خریداری و تهیه کرده است، که ایشان با همان قالب نان لوله را برای اطرافیان و دوستان می‌پختند و به همین طریق به نسل‌های بعد منتقل شده است» 

هم‌اکنون بیشتر بانوان بیرجندی قالب نان لوله را دارند و در خانه‌ها یا توسط بانوان در کارگاه‌های شیرینی‌پزی پخته می‌شود و در مغازه‌های شیرینی‌فروشی به فروش می‌رسد. این شیرینی برای پذیرایی از مهمان و همچنین در جشن‌ها و بعضی‌اوقات در عروسی مصرف می‌شود و همچنین به‌عنوان سوغات به شهرهای دیگر هم فرستاده می‌شود. 

نان لوله در بیشتر ماه‌های سال تهیه و استفاده می‌شود اما در اواخر، استفاده این شیرینی برای نوروز بیشتر است. 

قالب‌های اولیه از شوروی بوده است اما بعداً مردم این قالب را از بازارهای مشهد خریداری می‌کردند و می‌آوردند بنا به‌ظاهر چون در مشهد مهاجران شوروی زیاد بودند به‌احتمال‌قوی ساخت آن توسط آن‌ها در شهر مشهد رونق یافته است و هم‌اکنون در تمامی مغازه‌هایی که مواد اولیه شیرینی را دارند موجود است و به فروش می‌رسد. 

طرز تهیه نان لوله

ابتدا تخم‌مرغ‌ها را خوب هم می‌زنند به‌اندازه‌ای که سفیدرنگ شود. بعد شکر را به آن اضافه می‌کنند و خوب هم می‌زنند (در این شیرینی شکر سائیده‌شده یا شکر معمولی استفاده می‌شود). بعد از مخلوط شدن یکنواخت و یکدست تخم‌مرغ و شکر، روغن، گلاب، هل و قدری زعفران به مایع اضافه می‌شود. آرد را کم‌کم می‌ریزیم و هم‌زمان هم می‌زنیم. البته بستگی به نوع آرد دارد شاید نیاز باشد که به‌اندازه یک قاشق دیگر آرد اضافه شود و یا اگر مایع سفت شد، می‌توان یک عدد تخم‌مرغ یا کمی گلاب به آن اضافه کرد. مایع به‌دست‌آمده تقریباً غلظتی شبیه به ماست دارد. قالب نان لوله که کف‌گیری شکل است روی چراغ والر یا گاز گرم می‌کنند و چرب می‌کنند (به علت این‌که مایع به قالب نچسبد.) مایع را با قاشق در قالب می‌چکانند و دو قسمت قالب را روی‌هم فشار می‌دهند تا پخش شود و سطح قالب را بگیرد. اگر مایع از قالب بیرون ریخت با چاقو اطراف آن را می‌گیرند و پاک می‌کنند. ازیک‌طرف که سرخ شد قالب را به‌طرف دیگر برمی‌گردانند. وقتی نان از هر دو طرف رنگ گرفت و پخت بااحتیاط از قالب بیرون می‌آورند و روی یک بشقاب کوچک می‌گذارند. یک نفر دیگر بلافاصله همان‌طور که نان داغ است نان را به شکل لوله می‌پیچاندو می‌گذارند که سرد شود. البته امروز به شکل قیف و یا گل هم می‌پیچند. برای تزئین روی آن از پودر پسته و یا نارگیل استفاده می‌کنند.

انتهای پیام/