به گزارش میراث‌آریا، فاطمه علیمیرزایی کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت اثار تاریخی- فرهنگی و استاد تمام گروه پژوهش هنر دانشگاه هنر تهران ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳، در این نشست به بررسی موضوع «اخلاق حفاظت» پرداخت و گفت: حفاظت به‌عنوان حرفه‌ای که ارتباط مستقیم با تاریخ و فرهنگ جاری در زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه دارد، مأموریت و مسئولیت سنگینی در برابر سازندگان و صاحبان آثار در گذشته، حال و آینده عهده‌دار است. از سویی علی‌رغم تعدد تفکرات، خواسته‌ها و رویکردهای گوناگون، فعالیتی است که باید در یک چارچوب علمی و نظری مشخص صورت ‌پذیرد. حفاظت‌گران ضمن توجه به این چارچوب مشخص، بایستی ملاحظات اخلاقی خاصی را نیز مدنظر قرار دهند. این ملاحظات نه تنها برای حفظ کیفیت و روشن بودن خط مشئ فعالیت‌ها برای خود حفاظت‌گران و جامعه مخاطب ضروری‌ هستند، آنها را از پیامدهای اخلاقی اعمالشان، و نیز معیارهای اخلاقی که برای ارزیابی آن اعمال استفاده می‌شوند، آگاه می‌سازد.

او افزود: این ملاحظات اخلاقی به صورت‌های مختلف در نظریه‌ها و اسناد حوزه حفاظت و مرمت در سیر تکامل این حرفه مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این پژوهش، تلاش شده است تا ضمن ارائه تعاریف و مفاهیم اولیه مرتبط با موضوع، مثال‌هایی از کدهای اخلاقی حرفه حفاظت با رویکرد تفسیری ارائه شود. هـدف از این پژوهش، شناخت جایگاه و کارکرد اخلاق در فرایندهای حفاظت و مرمت، و  برخی چالش‌های اخلاقی در مواجهه با آثار است. برای این منظور، سند رفتار اخلاقی تهیه شده توسط برخی از مؤسسات حفاظتی، همچون موسسه آمریکایی حفاظت (AIC)، انجمن کانادایی حفاظت (CAC)، کمیته حفاظت از شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM-CC)، کنفدراسیون اروپایی سازمان‌های حفاظت‌گر (ECCO)، مؤسسه انگلیسی حفاظت (‌UKIC)- به‌عنوان مطالعات موردی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در ادامه میترا اعتضادی پژوهشگر و مرمتگر آزاد به طرح موضوع «درمان کنش‌مند آثار هم‌روش و هم‌هدف-درقالب یک سرگذشت مرمتی» پرداخت و گفت: کار حرفه­ای بر اساس پیشینۀ دانشگاهی مرمت اشیاء تاریخی، به همراه علاقۀ بنیادین از ته دل، مسیری شد برای شکل‌­دهی منش و روش مواجهه با آثار آسیب دیده و اندیشیدن سازوکارِ مهارِ تخریب آن­ها در پایاترین وضعیت مقابلۀ آن با زمان. دراین مسیر انبوهی از ندانستن‌های ناشی از نو بودن رشته، منتج به ولع خواندن آن همه مقالاتی شد که بیشترشان انتزاعی بودند و ناکارا. آن هم با دریافت هائی مبهم و مغایر با پدیده­‌های مادی و ساختاری تخریب‌ها و تنها کاربردشان به جز امتحان دادن و پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاهی، مشابه‌سازی و اینجائی کردن یک تجربه آن جائی بود.

او تصریح‌کرد: روشن است رسیدن به چنین دریافتی نشدنی می­بود اگر در همان پوستۀ نخستین می ماندم، نشدنی بود اگر توان انتقاد از خود را نمی­‌داشتم و شکستن ِبتن جزمیت را دشوار می­‌دیدم. و باید اذعان کنم که همۀ این دگرگونی و ظرفیت اندوزی نه از سعۀ صدر و فروتنی بلکه همه در مسیر اجرا و نگرشِ پس از آن و سپس اندیشۀ پیش از اجرای اثری تجربه نشده و سپس­تر تدوین اندوخته­‌های تجربی، بازنگری بنیادین آموزشی و مرام اخلاقی چگونگی دست یازدیدن به آثار بود که شکل­دِهی ناگزیر نهائی یا درست­تر بگویم شکل­دِهی منش حرف‌ه­ای کنونی را پدید آورد. تمامی فراز و فرودهای این سرگذشت مجموعه‌­ای از تجربیاتی را در قاب­های تصویری نشان می‌دهند که برجستگی‌شان تآثیر در دگرگون‌سازی نگرش جزمگرایانۀ پیشین خود بوده است.

فضه رحیمی مسئول بخش حفاظت و مرمت آثار کاغذی و صحافی پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی نیز  موضوع «اولویت‌سنجی مفهوم هویت در اسناد بین‌المللی میراث‌فرهنگی بر اساس الگوی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی» را به بحث نهاد و گفت: هویت از جمله مفاهیمی است که دارای گستره معنایی وسیعی در علوم‌انسانی است. اهمیت آن ازاین‌جهت است که نمی‌توان فرد یا شخصی و یا چیزی را یافت که فاقد هویت باشد. به همین دلیل در بیشتر شاخه‌های مختلف علوم‌انسانی موضوع موردمطالعه پژوهشگران قرار گرفته است. همچنین در حوزه میراث‌فرهنگی نیز که ارتباط مستقیمی باهویت فرهنگی جوامع دارد موردتوجه است و به همین دلیل اسناد زیادی دراین‌خصوص تهیه شده است.

او افزود: به دلیل اهمیت موضوع هویت در این مقاله بر اساس تحلیل محتوای اسناد بین‌المللی در حوزه میراث‌فرهنگی به مفهوم‌شناسی مفهوم هویت در این اسناد پرداخته شده است. به این منظور مفهوم هویت در اسناد بین‌المللی مرتبط با میراث‌فرهنگی مورد بررسی قرارگرفت. بر اساس تحلیل محتوای صورت‌گرفت مفهوم هویت در این اسناد در دو شاخه اصلی تعریف هویت و عرصه‌های هویت قابل‌بررسی است. هر یک از این شاخه‌ها زیرشاخه‌هایی دارد که در این مقاله با عنوان مقوله و زیرمقوله دسته‌بندی شدند. اما اینکه هر یک از این مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها با چه سلسله‌مراتبی در این اسناد موردتوجه قرار گرفته‌اند؛ و اولویت نسبی آنها به همراه پیشنهادی برای بهبود پرداختن به موضوع هویت در اسناد آتی، مسئله‌ای است که در این مقاله به آن پرداخته شده‌ است.

رحیمی اظهارکرد:اهمیت تحلیل سلسله‌مراتبی زیرمقوله‌ها در این اسناد به این صورت است که علاوه بر اینکه در تصمیم‌گیری‌ها موثر است؛ بلکه در تدوین اسناد جدیدتر با موضوع هویت کمک‌کننده خواهد بود، ازاین‌رو در مقاله حاضر پس از مشخص‌شدن مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها در ارتباط با مفهوم هویت، مقوله‌ها و زیرمقوله‌ها اولویت‌بندی شدند. یعنی پس از تحلیل محتوای اسناد تحلیل سلسه‌مراتبی آنها انجام شد و مشخص شد کدامیک از زیرمقله‌ها در کدام مرتبه قرار دارند.

در پایان این نشست بهنور گوهربین پژوهشگر آزاد و دانشجوی دوره دکتری مرمت اشیاء تاریخی-فرهنگی دانشگاه هنر اصفهان به طرح موضوع « حرفه مرمت گذشته، حال و آینده» پرداخت و اظهارکرد:مرمت از زمان نیاز بشر به تعمیر و بازسازی اشیا و بناهای پیرامون خود شکل گرفت و در طول تاریخ به شیوه های مختلف کاربرد های گوناگونی در زندگی بشر داشته است. آنچه ما از واژه و شیوه مرمت علمی در ایران می­شناسیم به حدود ۵۲ سال پیش باز می­گردد. زمانی که اولین آزمایشگاه علمی مرمت در موزه ایران باستان شکل گرفت و چند سال بعد از آن یعنی سال ۱۳۵۶ کارشناسان و استادان وقت سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی  با همکاری دانشگاه فارابی رشته مرمت آثار تاریخی را در شهر اصفهان بنیان نهادند.

او افزود: اولین فارغ التحصیلان و متخصصان مرمت جذب نهادهای دولتی می­شدند و کم­کم حرفه مرمت در بین اهالی فرهنگ و هنر شناخته شد. اما هنوز راه بسیاری وجود داشت تا مرمت علمی به عنوان یک حرفه در جامعه پذیرفته شود. پس از انقلاب اسلامی با گسترش رشته های دانشگاهی و شاخه های مختلف مرمت، تعداد فارغ التحصیلان این رشته زیاد شد و فضای کار در میراث فرهنگی برای عده ایی فراهم شد اما کم کم میراث فرهنگی به دلایل مختلف توان جذب همه فارغ التحصیلان مرمت را نداشته و عملا از اواخر دهه ۹۰ نرخ بیکاری در مرمت افزایش چشمگیری داشته است. این مقاله با نگاهی به گذشته این حرفه و بنا بر تجربه های متعدد افراد در حوزه های کاری مرتبط با مرمت، نگاشته شده است. هدف از نگارش این مقاله نشان دادن فراز و فرود و همچینین افق ها و فرصتهای شغلی رشته مرمت آثار و اشیاء در حال و آینده است.

گفتنی‌است، سیزدهمین همایش دوسالانه حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی-فرهنگی و آرایه‌های معماری به همت پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی-فرهنگی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و دانشکده حفاظت آثار فرهنگی دانشگاه هنر اسلامی تبریز با حمایت اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان آذربایجان ۳۰ و ۳۱ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در دانشگاه هنر اسلامی تبریز در حال برگزاری است و بصورت همزمان از تلویزیون اینترنتی پژوهشگاه به آدرس tv.richt.ir پخش می‌شود.

انتهای پیام/